De afgelopen weken heb ik samen met ouderen die een dementieproces doormaken een wintervoorstelling beleefd.
Zoals altijd beginnen we met het aansteken van een theelichtje, maar deze keer in een echte ijslantaren. De bewoners mogen de koude van het ijs voelen. Gedurende de voorstelling smelt de lantaren langzaam weg. We bewonderen de sneeuwklokjes, die heel dapper hun tere kopjes weer boven de aarde uitgestoken hebben. Een sneeuwbol met een engeltje erin laat ons het dwarrelen van de sneeuw zien. Samen plakken we twee sneeuwkristallen van papier op de ramen. Dat ziet er zo mooi uit, zeker op de dag dat er een stralend blauwe hemel was en de zon volop straalde. Hoe beleven de dieren de winter? De kleine egel (handpop) begint langzaam uit zijn winterslaap te ontwaken. De hondjes (Marionet en handpop) zijn vrolijk aanwezig. Dan komt Jan Klaassen op het toneel en laat aan de bewoners zijn eigengemaakte sneeuwpop zien. De kater Kareltje (marionet) is heel ondeugend en wat kan Jan Klaassen mooi mondharmonica spelen. Applaus voor Jan Klaassen. En daar is de clown Augustijn ( marionet) hij komt ons vertellen dat het bijna Carnaval is. We zingen het liedje roed, geel en greun. Dan volgt een wintersprookje en is ons samen-zijn alweer bijna ten einde.
Staan in de bloei van je hart.
12 februari 2019 speelde ik mijn eerste voorstelling voor ouderen in zorgcentrum Schuttershof in Brunssum. Er ging een wereld voor me open. Het was zo bijzonder om de bewoners, wellicht in de meest kwetsbare fase van hun leven iets te mogen aanreiken waardoor ze even een moment speciaal voor hen beleven of om ze te helpen hun herinneringen op te halen. Er ontstond veel moois, we hebben samen gezongen, verteld en Jan Klaassen werd uitbundig geholpen om de muis te vangen die als sinds jaar en dag in de poppenkast woont, maar zich niet laat vangen. Ook het spel op de lier en de mondharmonica zorgde voor herkenning en je kon zien dat het de bewoners raakte. We hebben in een grote zinken teil het Paasgras gezaaid om hiermee het beeld van de ontluikende natuur kracht bij te zetten.
De maanden daarna ben ik me gaan verdiepen in het poppenspel voor ouderen. Zo is de voorstelling een reis in het land van de herinneringen ontstaan. Deze voorstelling kan ik spelen voor een groep, maar zeker ook in een 1 op 1 contact. Speciaal voor deze voorstelling heb ik Lena gemaakt. Een lieve oude dame van 81 jaar, die graag bij de voorstelling aanwezig is. Ze kent alle liedjes en versjes van vroeger en hoort die heel graag.
Samen op reis in het land van de herinneringen.
Tijdens de voorstelling probeer ik dat bewoners zich zoveel mogelijk kunnen verbinden met de wereld om zich heen, door o.a. aan te sluiten op het dagritme, het jaargetijden en de jaarfeesten. Het bijzondere is dat de bewoners de voorstelling zelf maken, want aan de hand van hun verhalen vlecht ik de liedjes, gedichten, sprookjes en het poppenspel in. En zo wordt het heel persoonlijk en worden de ouderen bevestigd in wie ze zijn.
Zomervoorstelling: De dieren werden gewekt. Welke dieren leven er allemaal op de boerderij? de bewoners wisten zoveel te vertellen. Het hondje en de kat komen tevoorschijn. Dan gaan we op vakantie naar zee. Iedereen was wel eens aan zee geweest en als het zeewater te koud was holden ze snel het strand op. De grote houten schaal werd met zand gevuld. De bewoners mochten figuren in het zand tekenen en daarna de schelpen erin leggen. Een blauwe zijdendoek was de zee. Kleine gedichtjes van Toon Hermans vertellen ons als geen ander over het leven. Een gedichtje gaat over het graan. Ik had een bos tarwe meegenomen. Een van de bewoners zei: de ziel van het graan moet droog zijn, anders kun je het niet malen. Zijn vader had hem dat geleerd tijdens het oogsttijd, waarbij hij altijd geholpen had. Dan wordt je wel even stil. Dat raakt zo de kern van wat ik hoop voor mijn voorstellingen: een stuk bevestiging van wie ze zijn en dat ze ertoe doen, juist in deze fase van hun leven, waar ze vaak veel moeten loslaten. Door samen een voorstelling te maken, ontstaat er juist een verrijking van het leven , zowel voor hun als voor mij. In gedachten werd het graan gemalen en bakte we er stap voor stap een brood van. Het lied over de sterren volgde. Een sprookje dat in een prachtige beeldentaal het proces van loslaten laat zien, is het sprookje van de Sterrendaalders. Meestal vertel ik dit samen met Lena, want het is haar lievelingssprookjes.
Lena (zie ook de collage aan het einde van deze pagina).
September 2021: Herfstvoorstelling:
We beginnen de voorstellingen altijd op dezelfde wijze, ik steek een kaarsje aan in een kleine lantaren. Dan speel ik op de Bourdonlier welke zich door zijn klank bij uitstek leent om het voelen aan te spreken. Ik zie dat de klanken de mensen raken. In het midden zet een houten schaal neer. Daarop leg ik een zijdendoek in de kleur van het jaargetijde, daarop zal deze keer gaandeweg de voorstelling een herfsttafereel ontstaan.
Onze levens beginnen met de geboorte.
Uit een doek laat ik een kindje geboren worden, samen zingen we het kindje in slaap: slaap kindje slaap, daar buiten loopt een schaap. Vervolgens leg ik het kindje in een wiegje.
Omdat ik het SAMEN-ZIJN aandacht wil geven ( want hoe bijzonder is het dat al deze mensen hun eigen vertrouwde thuis hebben moeten loslaten en op een voor hun aanvankelijk vreemde plek, met vreemde mensen, weer dankzij de liefdevolle begeleiding, een nieuw samen opbouwen) zet ik altijd een vriendschapsbeeldje neer. Ik zeg dan ook hoe fijn het is dat we allemaal samen zijn en dat we elkaar nodig hebben.
Dan gaat de dag beginnen:
Ik speel op de mondharmonica het liedje: word wakker ’t zonnetje is al op en het wordt gezongen
(het is een kinderliedje van vroeger dat bijna iedereen kent).
Zouden de dieren ook al wakker zijn?
Poppenspel met de dieren volgt.
Het kleine hondje (marionet) kijkt nieuwsgierig over de rand van zijn mandje.
We zingen het liedje: toen onze Mop een Mopje was.
De kleine kater Kareltje (handpop) is toch wel heel ondeugend.
De kleine egel (handpop) die ligt te slapen onder de bladeren. Ik maak hem toch even wakker, want de echte winterslaap is gelukkig nog niet begonnen.
Bij elk onderdeel van de voorstelling reik ik beelden aan en stel ik vragen waardoor herinneringen tot leven komen en de bewoners kunnen gaan deelnemen. Zo komen we aan bij wat ze wel nog weten, voelen en kunnen en daarmee worden ze bevestigd in wie ze zijn. Want deze mensen staan in de bloei van hun hart. Doordat een deel van de hersenen hun in de steek laten, kunnen ze steeds minder deelnemen aan de buitenwereld en het innerlijke beleven en dus het voelen gaat steeds meer plek innemen. Hans Stolp beschrijft dit ontroerend mooi in zijn boekje: De verborgen zin van dementie.
Door het kleine egeltje komen we aan bij de herfst. Wie heeft er wel eens bij de boer een appeltje uit de boom ge……
Samen halen we herinneringen op: Ik laat een gedroogd blad zien en de vrucht die daarbij hoort: de kastanje ( een van de bewoners weet dat kastanjes goed werken tegen reuma. Je kunt ze in je bed leggen of in je broekzak dragen), de eikels, de beukennootjes, de rozenbottels, de appels en de peren. We praten over wecken, appelmoes maken, kastanjes poffen.
Dat brengt ons bij een heel mooi lied van Toon Hermans: een eik is een eik en een den is een den, zo wil ik leven, ik wil zijn wie ik ben. Ik zing het twee maal en ga bij de bewoners staan. Het is ontroerend om te zien hoe ze het in zich opnemen. En dat is zo belangrijk in ieders leven, maar zeker voor mensen die een dementieproces doormaken, dat ze mogen zijn wie ze zijn.
Eindelijk is het dan zo ver, Jan Klaassen mag op het toneel verschijnen. Wat is het toch een vrolijke baas. Er wordt veel gelachen. En wat kan hij goed mondharmonica spelen en dansen op zijn houten klompjes.
Dat brengt ons bij de welbekende liedjes, we zingen en hummen samen: Que Sera Sera (Nederlandse versie van Jo Leemans), Wie sjoeën ós Limburg is, Limburg mijn Vaderlans (Waar in ’t bronsgroen eikenhout) en Loeënde klokke.
We zijn al meer dan een uur onderweg en het einde van ons samenzijn komt in zicht.
Ik zing een klein liedje over de sterren.
Vervolgens vertel ik het sprookje: de Sterrendaalders. Sprookjes vertellen niet over de buitenwereld, sprookjes vertellen over ons innerlijk, over de levensweg die wij allemaal gaan met vallen en opstaan, maar dat er altijd een iemand is die ons helpt. Het sprookje de Sterrendaalders gaat over loslaten en vervolgens rijkdom ontvangen.
Dan zing ik het liedje: de bloempjes gaan slapen en sluit af met spel op de lier.
En dan is het stil. Een bijzondere stilte, het in rust nagenieten van wat er in een anderhalf uur allemaal geklonken heeft.
Het kunnen deelnemen van de bewoners was heel verschillend. Een enkeling kon nog praten, maar andere spraken met hun glinsterende ogen of door een lieve glimlach of door een traan. En zo kon ik opmaken dat ieder op zijn eigen wijze deel had aan het moois dat er ontstaan was. Ik kan dan ook alleen maar zeggen dat het voor mij een eer is om zoiets te mogen mee-maken. Een eer om toch als een voor hun vreemde even deel te mogen uitmaken van hun levens. Ik kan dan ook zeggen dat ik na afloop altijd heel veel dankbaarheid voel.
Zoals ik al eerder aangaf is onderstaande boek voor mij een waardevolle leidraad geworden:
De verborgen zin van dementie, geschreven door Hans Stolp. Een aanrader voor mensen die zich echt willen verbinden met mensen die een dementieproces doormaken.
Voor meer informatie kunt U contact met mij opnemen.
info@morag.nl / 06 26 33 24 55
Het doek gaat open 